Unutma! Farkında Olduğun Kadar Güçlüsün – 15 Haydi! Geç Olmadan Kariyerini Planla
Hatırlayacaksınız, son yazımızda, kariyerin ilk adımı olan meslek seçimi üzerinde durmuştuk. Meslek seçimini kariyer planının izlediğinden bahsetmiş, kariyer planını ise bu yazımızda ele alacağımızı belirterek yazımızı tamamlamıştık.
Dikkatinizi çekmiştir, kariyerin yanına bir de plan kelimesi eklendi. Plan kelimesine Türk Dil Kurumu sözlüğünde beş farklı anlam verilmişse de bizi en yakından ilgilendireni “Bir işin, bir eserin gerçekleştirilmesi, bir konunun yolunda yürümesi için uyulması tasarlanan düzen”[1] şeklinde olanıdır. Harbi olalım, değil bir kariyer planı yapmak, bizler, yani öğrencisinden akademisyenine, işçisinden işverenine, sporcusundan sanatçısına, esnafından memuruna Türkler olarak herhangi bir konuda plan yapma ve yaptığımız plana uymada pek başarılı sayılmayız.[2] Canınızı yaktığımın farkındayım, benim de yanıyor zira. Neylersin ki dost, acıyı söyleyenmiş. Önemli olan ders çıkarıp, gereğini yapmak.
Gençler, iyi bir kariyer planı üç aşamada gerçekleştirilir. Birinci aşamada seçilen mesleğin gerektirdiği teorik/pratik yeterlilikler tespit edilir. İkinci aşamada ise bu teorik/pratik yeterlilikler açısından kişinin durumu nesnel bir biçimde ortaya konulur. Üçüncü ki, en önemli aşamadır, hedeflenen mesleğin teorik/pratik yeterlilikleri ile kişinin yeterlilikleri karşılaştırılıp eksikler tespit edilir. Sonra da eksikliklerin hangi zaman aralıklarında ve hangi yollarla telafi edileceği kararlaştırılır. Zaten kişiyi hedeflediği mesleğe götürecek kariyer planının ilk boyutu budur. İkinci boyutu ise mesleğe başladıktan sonra ulusal ve uluslararası düzeyde mesleğin en iyileri arasında olmanın yollarıyla ilgilidir ki bir başka yazının konusudur.
Sizin özelinize indirgeyecek olursak, kariyer planının birinci aşamasında tercih ettiğiniz meslekle ilgili yoğun araştırmalar yapmalısınız. Gelişmiş iletişim teknolojileri ve bunlara sahipliğin kolaylığı (Akıllı telefonlar, bilgisayarlar ve internet) seçtiğiniz meslekle ilgili bol miktarda dokümana erişme fırsatı sunmaktadır. Yazılı ve görsel mahiyetteki bu dokümanları önce toplamalı sonra da her birini titizlikle okumalı, izlemeli ve mesleğin gerekli kıldığı teorik/ pratik yeterliliklerin neler olduğunu tek tek not almalısınız. Bu aşamada fırsat varsa, yoksa da oluşturarak o mesleği yapan kişilerle bizzat görüşmeli ve onların değerlendirmelerini kayıt etmelisiniz.
İkinci aşamada, mesleğin gerektirdiği teorik/pratik yeterliliklere ilişkin tespitlerinizden hareketle kendi durumunuzu değerlendirmelisiniz. Kayıt ettiğiniz ve her halükârda sahip olunması gereken bu özelliklerin sizde ne düzeyde olduğunu ya da olmadığını nesnel bir şekilde ortaya koymalısınız. Bu tespitler yapılırken kesinlikle duygusallıktan kaçınılmalıdır. Çünkü sizde olmadığı halde var diye kararlaştırdığınız bir yeterlilik, mesleğe girişte ve icrası sürecinde muhakkak karşınıza çıkacaktır, ancak yetersizlik nedeniyle etkisinin negatif yönlü olacağı unutulmamalıdır.
Üçüncü aşama kariyer planının somutlaştırıldığı aşamadır. Bu aşamada aday olduğunuz mesleğin gerekli kıldığı yeterliliklerle mevcut durumunuz karşılaştırılacak, artı ve eksi, diğer bir deyişle güçlü ve zayıf yönleriniz tespit edilecektir.Güçlü yönleriniz, aday olduğunuz mesleğe girişte avantaj, zayıf yönleriniz ise dezavantaj oluşturacaktır. Dolayısıyla kariyer planlamanızda bu dezavantajlı yönlerinizi avantaja dönüştürecek çalışmalar yapmalısınız. Örneğin ders seçimlerinizde, özellikle de seçimlik derslerde, ‘hangi dersten daha kolay geçerim’ mantığıyla değil de, dezavantajlı olduğunuz bir konuda sizi destekleyecek dersi seçmelisiniz. Ya da seçtiğiniz meslek iyi bir yabancı dil yeterliliğini zorunlu kılıyor ve siz de bu konuda yetersizseniz, kariyer planınızın bir bölümünü dil yeterliliğinizi artırmak için yapacağınız çalışmalara (Örgün veya uzaktan yapılan dil kursuna katılma gibi) ayıracaksınız. Yine iletişim becerilerinizin (Kişisel görgü, hitabet, beden dilini kullanma; bilgisayar ve diğer teknik cihazları kullanma becerilerini geliştirme), fiziksel yeterliliklerinizin (Hareketlilik, sportif kabiliyetler vb. gibi), teorik alt yapınızın (Konferans, panel, seminer vb. akademik programlara katılım gibi) daha iyi olması gerekiyorsa bu yetersizliklerinizi giderici çalışmalara kariyer planlamanızda mutlaka yer vermelisiniz.[3]
Sonuç olarak, yaptığınız kariyer planlaması bundan sonraki sürecinizin her anını yöneten yol haritanızı oluşturacaktır. Yol haritanıza göstereceğiniz sadakat, sizi, zamanınızı ve enerjinizi eksikliklerinizin telafisine dönük kullanmaya yönlendirecek, başarıyla tamamladığınız her aşaması güçlendirecek ve hiç şüpheniz olmasın, adım adım hedefinize götürecektir.
[1] Türk Dil Kurumu Sözlüğü, ‘Plan’ Kelimesinin Anlamı, https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi:11.12.2023
[2] İspat açısından ne kadar ikna edicidir, bilemem ama bizim resmi kurumlarımızın içerisinde planlama yapmaktan sorumlu 27 Mayıs 1960 askeri ihtilali sonrasında kurulmuş Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) isminde bir kurumumuz vardı. Bu kurum 2011 yılında kaldırıldı, sorumluluğu önce bir bakanlığa (Kalkınma Bakanlığı) yüklendi, sonradan bu bakanlık da kaldırıldı, şimdilerde bu işlevi Cumhurbaşkanlığı bünyesindeki Strateji ve Bütçe Başkanlığı görmektedir. Plan, planlama ve Devlet Planlama Teşkilatı hakkında genel bir bilgi edinmek için bakınız Umut Cafer Karadoğan, Devlet Planlama Teşkilatı Maddesi, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/devlet-planlama-teskilati/ Erişim Tarihi: 11.12.2023
[3] Kariyer Planının teknik anlamda daha iyi nasıl yapılabileceğine dair internet ortamında birçok kaynak bulunmaktadır. Biz burada sadece iki tanesinin bilgisini verelim. İlki Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi tarafından yayımlanan, editörlüğünü Doç. Dr. Doğan Bozdoğan’ın yaptığı ve birçok akademisyenin katkı sunduğu “KARİYER PLANLAMA” başlıklı çalışmadır. İkincisi ise 2014 yılında Afyonkarahisar’da yapılan “KARİYER PLANLAMA VE GELİŞTİRME EL KİTABI” başlığını taşıyan çalışmadır. Her iki çalışmaya da internet arama motoruna bilgiler yazıldığında erişilebilmektedir.
