Maliye Yazıları-1 Maliye Kelimesi Hakkında
‘Maliye’ kelimesi, Arapça ‘mal’ kelimesinden türetilmiştir. ‘Mal’ kelimesi “menkul varlık, davar, zenginlik, servet, gelir” gibi anlamlar taşırken, ‘malî’ kelimesi “mala ve paraya/gelire ilişkin”[1] demektir. ‘Maliye’ kelimesi ise malî işlemleri gerçekleştiren kurumları ifade etmek için kullanılmaktadır.
Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğü, ‘mal’ kelimesini “bir kimsenin, bir tüzel kişinin mülkiyeti altında bulunan, taşınır veya taşınmaz varlıkların bütünü”, “alınıp satılabilen her türlü ticaret eşyası, emtia”[2] olarak; ‘maliye’ kelimesini ise “kamu ile ilgili işlerin yürütülmesi için gerekli gelirleri ve harcanan paraları düzenleyen kuralların bütünü”, “konusu bu kuralları incelemek olan bilim dalı”, “devlet gelir ve giderlerini yöneten kuruluş”[3] olarak açıklamaktadır.
TDK’nın ‘maliye’ kelimesine vermiş olduğu, devletin malî işleyişine ait kurallar (Vergi Kanunları, Bütçe Kanunu gibi), bu kuralları inceleyen bilim dalı (Maliye Bilimi) ve bu kuralları uygulayan kurum/lar (Hazine ve Maliye Bakanlığı, Vergi Dairesi Başkanlığı, Defterdarlık, Vergi Dairesi Müdürlüğü, Mal Müdürlüğü gibi) gibi anlamlar yaygın kabul görmekle birlikte ‘maliye” kelimesini açıklamakta eksik kalmaktadır. Çünkü malî ilişkiler ve kurumlar sadece kamu sektörüne özgü değildir. Özel sektör kuruluşlarının, daha da özelde bireylerin/ailelerin ekonomik ilişkilerinin bir kısmı da malî niteliklidir.
Günlük yaşamdaki ilişkilerin önemli bir kısmı ekonomik ilişkilerden oluşur. Ekonomik ilişkilerin bir bölümü ise malî niteliklidir. Mesela bir tuhafiye mağazasından beğenilen bir kazağın satın alınması ekonomik bir işlem olmakla birlikte kazağın bedelinin içerisinde Katma Değer Vergisi’nin ödenmesi; tuhafiyecinin mükellefiyet türüne göre kazaktan elde ettiği gelir üzerinden Gelir ya da Kurumlar Vergisi ödeyecek olması malî nitelikli işlemlerdir. Daha geniş manada gelirlerin elde edilmesi, giderlerin yapılması, bu sürecin yönetimi ve geleceğe yönelik planlanması işlemleri malî nitelikli ekonomik ilişkilerdir. Bu bağlamda her birey, gelir elde etmesi, bunun bir kısmını ya da tamamını harcaması veya tasarruf etmesi, gelir-gider dengesini yönetmesi ve planlaması özelinde malî ilişkilerin öznesidir.
Gerçek veya tüzel kişilerin bir araya gelerek oluşturdukları şirketler de gelir-gider ilişkileri ve bu ilişkilerin yönetilmesi, planlanması bakımından malî niteliği olan kuruluşlardır. Hatta ticari niteliği olmayan ve bu nedenle mükellefiyeti bulunmayan dernek ve vakıf gibi hayır amaçlı kuruluşların da, kârlarını kuruluş amaçları doğrultusunda kullanılmak üzere oluşturdukları ekonomik girişimlerinden dolayı malî yönleri bulunmaktadır.
Bu açıklamalar göstermektedir ki, ‘maliye’ kelimesi yalnız devletin gelir-giderlerine ilişkin işlemleri, bu işlemleri yürüten kurumları ve bu işlemleri/kurumları araştıran bilim dalını değil, bunlarla birlikte bireylerin ve şirketlerin gerçekleştirdikleri ekonomik ilişkilerin malî boyutlarını da kapsamaktadır. Bu yaklaşımın ‘maliye’ kelimesinin tüm boyutlarıyla anlaşılmasını sağlamakla kalmayacağı, maliye biliminin işlevselliğiyle beraber maliye meslek mensuplarının da saygınlığını yükselteceği açıktır.
[1] Etimoloji Türkçe, Maliye Kelimesi, https://www.etimolojiturkce.com/kelime/maliye, Erişim Tarihi:25.07.2022
[2] Türk Dil Kurumu (TDK) Sözlük, Mal Kelimesi, https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi:28.07.2022
[3] TDK Sözlük, Maliye Kelimesi, https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi:28.07.2022
