Unutma! Farkında Olduğun Kadar Güçlüsün – 3 Bilgiye Bir de Bu Gözle Bak!

Bilginin önemi tartışma götürmez. Çünkü yaşam ancak bilginin aydınlığında anlamlı hale gelir. Bu açıdan bilgi, zifiri karanlıkta elde tutulan güçlü bir fenere benzetilebilir. Fener, nasıl gidilecek yolu aydınlatır ve kişiyi güven içerisinde gideceği yere götürürse, bilgi de tıpkı fener gibi erişilmek istenen hedefe selametle varmayı sağlar. Kur’an-ı Kerim’de ‘bilgi’ kelimesiyle eşdeğer olarak kullanılan ‘ilim’ kelimesi ve türevlerinin 750 kez geçmesine ve bilenin bilmeyene üstünlüğünün açıkça vurgulandığı “Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?” ilahi beyanına bu açıdan da bakılabilir.[1]

Bilgi, insanı bütün boyutlarıyla kuşatıcı bir değerdir. Maddi olduğu kadar, manevi ihtiyaçların karşılanmasının da temel aracıdır. Bilgiyi sadece maddi ihtiyaçlara özgülemek, insanı et, kemik ve kandan ibaret bir canlı düzeysizliğine indirgemektir. Batı’da Rönesans ve Reform hareketleri sonrasında maneviyatın/metafiziğin birey ve toplum yaşamının dışına atılıp yerine rasyonalitenin ikamesi bu yaklaşımın başlangıcıdır. Batılı düşünürlerin amaçları bu muydu, tartışılabilir, ama tartışılmayacak bir olgu varsa, o da Sanayi Devrimi’yle başlayıp günümüze kadar hız kesmeden gelen bu anlayışın halen geçerli olduğudur. Geçerliliğinin en büyük kanıtı da sürekli ve de ölçüsüzce tüketime şartlandırılmış, tükettiği ölçüde saygın (?!) kabul edilen, edileceğini zanneden günümüz insan profilidir.

Her ne kadar insan, bir bedende somutlaşırsa da, ruhi/manevi yönü daha değerlidir. Bu nedenle insan bilgiyi, bedeni/maddi ihtiyaçları için olduğu kadar ruhi/manevi ihtiyaçları için de talep etmelidir. Yemek, içmek, giyinmek, barınmak, güvenlik vb. maddi ihtiyaçların karşılanmasında olduğu üzere çalışmak, üretmek, bölüşmek, yardımlaşmak, dayanışmak, onurlu olmak, sevmek/sevilmek, insaflı olmak, merhamet etmek, adil olmak, saygı duymak/duyulmak vb. manevi ihtiyaçlara dönük olarak da arzulamalıdır. Arzulamakla yetinmemeli, edindiği bu bilgileri davranışları özelinde ruhunun dışavurumuna, ahlâka dönüştürerek işlevsel hale getirmelidir, tıpkı Sinoplu Diyojen’in kibirli zengine karşı tavrında olduğu gibi.

“Diyojen, günün birinde oldukça dar bir sokakta zenginliğinden (maddi bilginin karşılığından) başka hiçbir şeyi olmayan kibirli bir adamla karşılaşır. İkisinden biri kenara çekilmedikçe de geçmek mümkün değildir. Kibirli zengin, hor gördüğü filozof Diyojen’e:

• Ben bir serserinin önünden kenara çekilmem, diyerek diretir.

Bu tavır karşısında Diyojen (ahlâka dönüşmüş bilgiyi konuştururcasına), kenara çekilir ve gayet sakin bir şekilde:

–    Ben çekilirim!”[2] cevabını verir.

Gelinen noktada, anaokulundan üniversiteye eğitim-öğretim kurumlarında, bilginin sadece maddi cephesine odaklanıldığının, manevi cephesinin ise ihmal edildiğinin farkına varılmalıdır. Bu ihmalin sonucu olarak da ruhen beslen/e/meyen insanın, bütün canlı ve hatta cansız varlıklar için dahi en büyük tehlike olduğu görülmeli ve gecikmeden gerekli önlemler alınmalıdır. Bu konuda “Alibaba” isimli dünya çapındaki sanal alış-veriş sitesinin kurucusu/sahibi Çinli Jack Ma’nın 2018 yılı Dünya Ekonomik Forumu söyleşisindeki “Çocuklarımıza günümüzün çok gelişmiş makinelerinden farklı şeyler öğretmeliyiz ki, bundan 30 yıl sonra başımız derde girmesin, makineler bizimle aynı düzeye gelmeyi asla başaramasınlar. Bu nedenle çocuklarımıza öğretmemiz gereken hususlar, değerler, inanç, bağımsız düşünce, takım çalışması, başkalarını önemsemek gibi sosyal becerilerle birlikte spor, müzik, resim ve sanatsal yetkinliklerdir.”[3] uyarısı göz ardı edilmemelidir.

Edilirse ne olur? Köprüden önce son çıkış uyarısı es geçilince ne olursa o olur ve maalesef oluyor da.

[1] Diyanet İşleri Başkanlığı, Kur’an’ı Kerim, Zümer Suresi 8-9. Ayetler Tefsiri, https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Z%C3%BCmer-suresi/4066/8-9-ayet-tefsiri, Erişim Tarihi:07.03.2022.

[2] Bilgelik Hikâyeleri, Ben Çekilirim, https://bilgelikhikayeleri.com/, Erişim Tarihi:16.03.2022.

[3] Şahin Kılınç, Alibaba’nın Kurucusu Jack Ma’nın Davos’ta Yaptığı Ufuk Açıcı Konuşma!, (Konuşmanın 40-43.dakikalar arasındaki bölümünde), https://www.webtekno.com/alibaba-nin-kurucusu-jack-ma-nin-davos-ta-yaptigi-ufuk-acici-konusma-h39985.html, Erişim Tarihi:16.03.2022.