Unutma! Farkında Olduğun Kadar Güçlüsün – 1 Farkındalık

Farkındalık son dönemin en gözde kelimelerinden birisi. Fark kelimesinden ötürü kulağa aşina gelse bile anlamı pek de bilinmemektedir. Türk Dil Kurumu sözlüğünde bu kelimeye “Farkında olma durumu”[1] anlamı verilmiştir. Ancak bu anlam da yeterince açık değildir. Zira kimin farkında olacağı ve neyin farkında olunacağı sorularını havada bırakmaktadır. Farkındalığın, her iki sorunun cevabını da içeren  “Kişinin olgu ve olayları doğru okuyabilme, derinlemesine görebilme, tanıma ve anlama konusunda bilinçli yaklaşabilme, ön yargısız ve tarafsız bakabilme kabiliyetidir”[2] şeklindeki tanımı ise oldukça doyurucudur.

Farkındalık, her şeyden evvel bir bilinç halidir. Bireyin hangi konumda olursa olsun içinde bulunduğu duruma ilişkin duygu, düşünce ve eylemlerinin tutarlılığını ifade etmektedir. Diğer bir deyişle bireyin, herhangi bir konudaki davranışını öylesine değil de, maddî ve manevî (Akıl-ruh) boyutlarıyla değerlendirerek gerçekleştirmesidir. Farkındalığa dayalı bu davranış tarzı insanı, istem dışı davranışlara sahip diğer canlılardan ayırır.

Farkındalık, aslında bir çağrıdır. Olana bitene karşı kayıtsız olunmaması, kalınmaması yönünde bir davettir. “Benim yapacak bir şeyim yok” ya da “Zaten beni etkilemiyor, ilgilendirmiyor”, “Böyle gelmiş böyle gider” kayıtsızlığına, duyarsızlığına bir tür psiko-sosyal başkaldırıdır, farkındalık. “Kendi yaşamımla ilgili kararları ben veririm”, “Benim olmadığım yerde başka kimse yoktur”, “Bugün sessiz kaldığım her olay yarın beni de etkiler” vb. tarzında aktif bir tutum takınmaktır.

Farkındalık, bir tercih yapmaktır. İyiyle kötü, güzelle çirkin, doğruyla yanlış, haklıyla haksız arasında nesnel bir yaklaşımla iyiyi, güzeli, doğruyu ve haklıyı seçme, seçebilme iradesidir. Aksine tutumlar da tercihtir. Ne var ki sonuçları itibariyle faydadan çok zararları olan tercihlerdir. Hem kendimizi hem toplumumuzu hem de insanlığı ve evreni, onlara katabileceklerimizden yoksun bırakmaktır.

Farkındalık, yaşamın öznesinin insan olduğunu özümsemektir. Dolayısıyla bütün kurum ve kuruluşların insanın mutluluğuna hizmet etmesi gerektiğine inanmak; insanı hiçbir şeyin ama hiçbir şeyin payandası yapmamaktır. İnsanın doğuştan getirdiği hakların kullanımını başkaca bir izne bağlamamaktır.

Farkındalık, sorumluluk duygusunun idrakinde olmaktır. Bulunduğu konumun gereklerini yapmak için bir kimsenin emrinin ve denetiminin gerekmediği şuuruyla, yaptığı işi en iyi nasıl yapabilirim hassasiyetini taşıyabilmektir. Şu veya bu şekilde yapacağı yanlışın, ihmalin, kusurun ve kastın bedelini hiç de hak etmedikleri halde başka insanların ödeyebileceğini hatırdan çıkarmamaktır.

Farkındalık, insanın kendisiyle yüzleşebilmesidir.  Başkalarını eleştiri hakkı saklı kalmak kaydıyla önce kendi eleştirisini yapabilecek cesareti gösterebilmektir. Daha güzel yarınların ancak böyle mümkün olacağına itibar etmektir.

Farkındalık, öğrenmeye açık olmak demektir. Bilginin oldukça hızlı üretildiği ve dolanıma sokulduğu dijital çağda yeni gelişmelerin ne getirip ne götürdüğünün ve yeni gelişmelere karşı nasıl tavır alınması gerektiğinin ayırdına varabilmektir.

Farkındalık, yarınlara ümitle bakabilmektir. Her geçen günün muhasebesini yaptıktan sonra yeni günün yeni fırsatlara gebe olduğunu bilmektir. Fırsat doğduğunda ise hazır olmak gerektiğini hatırdan çıkarmamaktır.

Farkındalık, emeğe, alın terine saygı demektir. Hazır bulunanın kolay kaybedileceğini bilerek, bedeli ödenmeyene el vurmamak, sahip çıkmamaktır.

Farkındalığa benzeri başka anlamlar da yüklemek mümkündür. Ama bu kadarı, ne olduğu hakkında yeterli çağrışımı yapmıştır diye düşünüyorum. Bu noktadan sonra üzerimize düşen hangi konumda bulunursak bulunalım olayları/nesneleri, kişileri/kurumları ve duyguları/fikirleri “farkındalık” merkezli ele almaktır.

Ya farkındalığı es geçip sıradanlığın girdabında boğulacağız ya da farkındalık geliştirerek atacağımız dev adımlarla yıldızlara yükseleceğiz.

[1] Türk Dil Kurumu, Sözlük, Farkındalık Kelimesi, https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi:09.10.2021.

[2] Nazmi Şimşek, Haziran 2016, Farkındalık Bilinci, Türk Yurdu Dergisi, Yıl 105, Sayı 346, https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=2669, Erişim Tarihi:09.10.2021.